Perfectie
Eén van de zangers uit het vorige project van Tous les oiseaux d'Europe vroeg mij eens: “Jij bent altijd zo perfectionistisch, is het nou niet frustrerend dat die nummers nooit helemaal perfect worden?”
Een interessant onderwerp, ik had er zelf nog niet eerder zo over nagedacht. Wat is perfectie eigenlijk? Moet je perfectie nastreven, als dirigent? En heeft dat eigenlijk wel zin, met een amateurgezelschap?
Perfectionistisch, dat heeft een beetje een negatieve bijklank, alsof je nooit tevreden bent zolang iets nog niet perfect. Dat werkt bij mij niet zo, ik kan erg gelukkig worden van een repetitie waarin een flinke vooruitgang is geboekt. Ik ben wel altijd heel precies, met veel aandacht voor details. Tijdens het repeteerproces hoor/zie ik steeds weer nieuwe mogelijkheden om een nummer nog mooier te maken. Hoe verder het koor is met een nummer, hoe kleiner de details worden, maar een “eindpunt” is er niet.....
Betekent dit dat je de perfectie nooit bereikt? Nou, misschien niet, maar dat is niet erg. Muziek kan zoveel moois in zich hebben, ik vind het juist wel fijn om voortdurend te blijven ontdekken wat een nummer te bieden heeft. En als ik dan, tijdens de repetitie, het kippenvel of een brok ik mijn keel voel opkomen, dan weet ik dat we op de goede weg zijn.
Het brengt mij tot de volgende stelling:
Het is goed om perfectie na te streven, maar wees niet teleurgesteld als je het niet bereikt.
Eenheid
Om het koor weer een stapje dichter bij perfectie te brengen vind ik het heel belangrijk dat de zangers een eenheid vormen. Een groep die een grote mate van gezamenlijkheid vertoont is altijd fascinerend en meeslepend. Of het nu een school vissen, zwerm spreeuwen, een stadion vol voetbalfans of een groep zangers is, het is de gezamenlijkheid van de groep waardoor je als toeschouwer/toehoorder geraakt wordt. Een gezamenlijk crescendo, een collectieve groove die exact op z’n plaats valt, een noot die precies op één moment door iedereen wordt afgesloten, dat zijn de kippenvelmomenten waar ik naar zoek.
Je kunt een eenheid van je groep maken door gezamenlijke doelen te stellen en afspraken te maken: wat willen we bereiken bij het publiek, waar gaan dat nummer nu precies over, met welke intentie gaan we dit zingen. Allemaal belangrijke en nuttige zaken.
Zingen met je oren
Een andere, meer praktische manier om zo'n eenheid te creëren is het wegnemen van visuele prikkels. Dus: geen bladmuziek, al is dat in “ons” genre al niet meer dan normaal, maar ook: geen directie, zelfs niet bij a cappella stukken met veel rubato passages. Niet dirigeren is dé manier om de zangers met hun oren te laten zingen, en ik merk het altijd weer: de muziek wordt er gewoon veel beter van. Dirigenten, probeer het de eerstvolgende repetitie in elk geval bij één nummer. Je zult zien, de zangers raken in de war, er gaat van alles mis, maar na drie keer proberen merk je de verbeteringen. De sound wordt beter, dictie en uitspraak wordt uniformer, het gaat allemaal gewoon lekkerder klinken.
Als de zangers wennen aan deze manier van zingen ontstaat er meer (zelf)vertrouwen bij de zangers en de dirigent. Gevolg: veel meer ontspanning bij het optreden, ook als je besluit dan toch weer te dirigeren. Hoe ver je dit wilt en kunt uitbouwen hangt van het nummer af, en van het niveau van je groep, maar uiteindelijk kun je de zangers óók tijdens een concert zonder directie laten zingen. Hiermee neem je alle barrières tussen de zangers en het publiek weg, en maak je de weg vrij voor een optimale interactie met het publiek.
Een voorbeeld uit de praktijk
Ga naar een opname van You take my breath away door Tous les oiseaux d'Europe. Dit nummer is, op het intro na, zonder directie opgenomen. De 23 zangers stonden in een cirkel rond de microfoons, en konden elkaar zo heel goed horen en zien. Als je niet het hele nummer wilt beluisteren, ga dan direct naar 4'03''. Zet een koptelefoon op en luister goed. Je hoort en iets ongelijke inademing en een net niet volmaakte inzet waarbij de zangers elkaar binnen een fractie van een seconde volgen. Maar daarna: een werkelijk prachtig unisono waar ik zelf iedere keer weer rillingen van over mijn rug krijg. De zangers doen dit dus helemaal zelf. Dat krijg je als dirigent, en als luisteraar, gewoon cadeau.
Ik vind dit gewoon, eh, tja....perfect.
-----
Hans Kaldeway is dirigent van het koor Tous les oiseaux d'Europe, uit Groningen. Verder dirigeert hij voornamelijk projectkoren, vaak in combinatie met theater.
Hans is ook een veelgevraagd arrangeur voor vocal groups en (pop)koren. Zijn liefde voor goed vormgegeven bladmuziek, fijnzinnige arrangementen en prachtige (koor)zang heeft hij gecombineerd in een aantal sheet music videos, te bekijken op zijn YouTube kanaal.
